YAŞAYAN DÜNYA DİNLERİ
2.İBADET
– Pazar ayininde Hz. İsa’nın sıfatları sayılırken isteyen kişiler diz çökerler. Bu ayinde ayrıca oturma ve ayakta durma bölümleri de bulunmaktadır. Ancak bu zorunlu değildir. Hristiyanlıkta pazar günü kiliseye gitmek çok önemlidir. Çünkü pazar günleri İsa’nın havarileriyle yediği son yemeğin anısına “Evharistiya ayini” yapılır.
– Hinduizm’de ibadetler; evde günlük yapılanlar, özel durumlarda yapılan törenler ve ay takvimine göre yılın belli günlerinde yerine getirilen periyodik ibadetler olmak üzere gruplara ayrılır. Hinduizm’de günde üç defa ibadet edilir.
– Budizm’de ibadet Buda’nın heykellerine tapınma biçiminde gerçekleşir. Buda’ya dua edilir ve ondan isteklerde bulunulur. Budistler ibadetlerine “Buda’ya sığınırım” gibi saygı cümleleriyle başlarlar. Bazı kutsal metinler okurlar. Mabette ibadet ederken tütsü yakılır. Mabete ibadet için gelen Budistler ellerini yüzü önünde birleştirir, yere doğru eğilir ve Buda heykelinin huzurunda bir nevi secdeye kapanırlar.
– Konfüçyüsçülükte ibadetlerde gök tanrıya hamt edilir. Ayinler sade bir şekilde yapılır. Cenaze ayinleri önemlidir. Ata ruhların koruyucu olduğu inancından dolayı bunların adlarının yazılı olduğu levhaların önünde onlara yiyecek ve tütsü gibi şeyler sunulur. Onların önlerinde baş eğilir ve yardım dilenir.
– İslam’da oruç, tan yerinin ağarmasıyla başlayarak güneş batıncaya kadar yemekten, içmekten ve cinsellikten uzak durmak şeklinde gerçekleşir. Oruç ibadetiyle insanın kötülüklerden sakınması ve Allah’ın rızasını kazanması amaçlanır.
– Yahudilikte oruç, Allah’a şükretme, günahlara kefaret, geçmişin kötü günlerini hatırlama ve ağıt yakma amacıyla toplam altı gün tutulur. Hristiyanlıkta oruç ibadeti biraz daha farklıdır. Oruç tamamen yemeden içmeden uzak durmak değildir. Paskalya bayramı öncesi kırk gün oruç tutulur. Bu oruç, günde bir öğün yemek yiyerek tutulur, zorunlu değildir. Hristiyanlıkta oruç ibadeti biraz daha farklıdır. Oruç tamamen yemeden içmeden uzak durmak değildir. Paskalya bayramı öncesi kırk gün oruç tutulur. Bu oruç, günde bir öğün yemek yiyerek tutulur, zorunlu değildir.
– Hinduizm’de nefsi terbiye için yılın belirli aylarında ve günlerinde oruç tutulur. İbadet amacıyla duaların okunduğu günlerde oruç tutulması gerekir. Hinduizm’de oruç genellikle belirli bazı besinleri yememe, yani bir çeşit perhiz şeklindedir. Taoizm’de oruç, daha geniş bir anlamda ele alınmıştır. Burada oruç, sağlığı koruma ve böylece yaşlanmayı geciktirme özelliğiyle ön plana çıkar. Çinliler ayrıca büyük bayram günleri ile kötülüklerin arttığı dönemlerde de kendilerini korumak için oruç tutarlar.
– Brahmanizm’de her ayın 12 ve 13’üncü günlerinde oruç tutmak gelenektir. Brahmanizm’de yaşlılar, hastalar ve çocuklar oruçtan muaf değildir. Bazıları insani isteklerini yenmek için 15 gün boyunca oruç tutar. Bu süre içinde bir yudum sudan başka bir şey yiyip içmek orucu bozar.
– Caynizm’de kesintisiz olarak 40 gün oruç tutulur. Bu oruç çok sayıda besini yememek şeklindedir. Budizm’de oruç ibadetine önem verilir. Buda’ya göre sonsuz kurtuluşa, yani Nirvana’ya engel olan tek şey arzulardır. Kurtuluş ancak arzuları terk etmekle sağlanır ve arzulardan kurtulmanın birinci yolu da oruç tutmaktır.
– İslam dininde hac ibadeti, Kurban Bayramı’nda Müslümanların namazda yöneldikleri Kâbe ve civarındaki kutsal yerler ziyaret edilerek yapılır. Yahudilikte hac ibadetinin Beyt-i Mukaddes’e (Süleyman Mabedi) yapılması istenmektedir. Yahudi kutsal mabedinin Romalılar tarafından yakılıp yıkılmasından sonra (MS 70), hac ibadeti Yahudilerde sembolik bir hâle gelmiştir. Mabetten geriye kalan Batı Duvarı, “Ağlama Duvarı” olarak görülmüş ve ziyaret edilmiştir.
– Hristiyanlıkta, Hz. İsa’nın yaşadığı ve hatıralarının bulunduğu yerler ile ilk Hristiyan azizlerinin mezarları hac yerleridir. Hac ibadeti, Hint dinlerinde de önemli bir yer tutar. Hinduizm’de kutsal kabul edilip ziyaret edilen yerler; Himalaya’nın yüksek tepeleri, Ganj ve Jamna Nehri’nin kıyıları, Brindaban ve özellikle iki bin tapınağın bulunduğu Benares’tir. Bu kutsal yerlere yapılan ziyaretler, “hac” seferleri olarak kabul edilir.
– Budizm’de, Buda’nın hayatının geçtiği yerler hac yeri olarak ziyaret edilir. Bu yerler; Buda’nın doğduğu yer Lumbini Parkı, Buda’nın uyanmış olduğu ve Bodhi ağacının bulunduğu yer Bodh-Gaya, uyandıktan sonra ilk vaazını yaptığı yer Benares Parkı ve öldüğü yer olan Kushinagar’dır.
– Şintoizm’de hac merkezi olarak kabul edilen yer İse’dir. Birisi hasat mevsiminde, diğerleri ise sene ortası ile sene sonundaki arınma mevsimlerinde olmak üzere Tanrıça Amaterasu’nun kutsal kenti olan İse’ye yılda üç defa hac yolculuğu yapılmaktadır. Bu hac ibadetinin gayesi, maddi ve manevi kirlerden arınmadır.
– İslam’da zengin kimselerin vermesi gereken zekât, farz ibadetlerden biridir. İslam’da zekât ibadetiyle insanların mallarını belirli oranda yoksullara, düşkünlere ve borçlulara vermeleri istenmiştir. Böylece toplumda insanlar arasında yardımlaşma ve dayanışmanın gerçekleşmesi amaçlanmıştır.
Dinlerin temel unsurlarından biridir. Bireyin inandığı ve bağlandığı yüce yaratıcıya karşı kulluk görevini yerine getirmek için yaptığı eylemleri ve ona yönelişini ifade eder. Dinlerdeki ibadetler şekil yönünden farklı olsa da amaç bakımından birbirine yakındır. Dua, namaz, oruç, hac, sadaka ve kurban gibi ibadetler, tüm dinlerde belirgin biçimde bulunan ibadetlerdendir.
– Dinlerde en yaygın ibadetlerden biri duadır. Her insan duaya ihtiyaç duyar. İnsan yaşadığı zorluk ve sıkıntılar karşısında âciz kaldığı ve kendini çaresiz hissettiği anlarda her şeye gücü yeten bir varlığa yönelme, sığınma ve ondan yardım isteme ihtiyacı içindedir. Onunla içinde bulunduğu durumu, duygu ve düşüncelerini paylaşmak ister. Bu paylaşımın başlıca yolu dua etmektir.
– Hristiyanlıkta dua, İsa Mesih vasıtasıyla Allah’a yaklaşma vesilesi olarak görülür. Bireysel olarak yapıldığı gibi kilisede cemaatle de yapılır. Yahudilikte dua, ibadetin ana unsurlarından biridir. Bu dinde en önemli dua, Tanrı’nın birliği inancını ve Yahudilik bilincini güçlü tutan başlıca etkendir.
– Hindularda dua bir ibadet biçimidir. Hinduların ibadetlerinin bir bölümünde, ibadete sabah duası ile başlanır. Hindu sabah duasını okur ve banyosunu yapar. İslam dininde namaz, tekbir ile başlanıp selam ile tamamlanan belirli hareket ve dualardan oluşan ibadet biçimidir. Namazda ayakta durmak (kıyam), Kur’an’dan ayetler ve kısa sureler okumak, rukûa gitmek, secde etmek ve son oturuş, yapılması gereken durumlardır.
– Günümüzde Yahudiler sabah, ikindi ve akşam olmak üzere üç vakit ibadet ederler. İbadette bazı eğilme, ileri geri gitme gibi davranışlar vardır. Günümüzde Hristiyanlıkta iki vakit ibadet edilir, ibadetler; günlük, haftalık ve yıllık olarak üçe ayrılır. Günlük ibadetler, sabah ve akşam İncil’den bölümler okunarak, ilahiler söylenerek edilir. Haftalık ibadet, pazar günü kilisede papaz gözetiminde yapılır. İncil’den parçalar okunur, ilahiler söylenir, vaazlar verilir.
– Yahudilikte sadaka dinî bir sorumluluktur. Yahudiliğe göre herkes imkânları ölçüsünde sadaka vermelidir. Hristiyanlıkta sadaka, günahlardan arınma ve tövbe anlamında önemli bir yer tutar. Hristiyanlar, sadaka vererek işledikleri günahlardan kurtulduklarına inanırlar. Hinduizm ve diğer dinlerde de sadaka güzel bir davranış olarak kabul edilir.
– İslam’da kurban, Allah’a yaklaşmak ve onun rızasını kazanmak niyetiyle belli özellikleri taşıyan bir hayvanı, belli bir vakitte kesmek demektir. Yahudilikte Kudüs’teki mabet yıkılmadan önce ibadetin özünü kurban oluştururdu. Yahudilikte yılda üç defa kurban kesimi emredilmiştir. Bu kurbanlar Mayasız Ekmek (Fısıh), ilk Mahsul ve Yom Kipur bayramlarında kesilmektedir. Herhangi bir kusuru olmayan evcil hayvanlar (sığır, koyun, kuzu, keçi) ile bazı kuşlar (güvercin, kumru gibi) kurban edilebilir.
– Hristiyanlar İslam’da olduğu gibi hayvan kurban etmeyi kabul etmezler. Günümüz Hristiyan inancına göre Hz. İsa gözyaşları, dualar ve yakarışlarla kendini Allah’a takdim ettiğinden, kendisine itaat edenlerin hepsi için bir kurtuluş nedeni olmuştur.
– Hinduizm inancına göre tanrılar kudretlerini kurbanlar sayesinde gösterirler. İnsanlar kurban sunmadıkları zaman tanrılar yağmur yağdırmazlar, ekinleri yetiştirmezler, bazen sabah ve akşamın oluşumunu engellerler.
– Budizm’de davranışların ahlaki olmasını sağlayacak esaslardan biri de canlı varlıkların öldürülmemesidir. Bu nedenle Budizm’de makbul olan kurban, kansız olanıdır. Bunların başında süt, çiçek ve pirinç gelmektedir. Budistler kurbanlarını Buda heykellerine sunarak ondan kendilerini Nirvana’ya ulaştırmasını dilerler.
– İslam’da ibadet yeri cami ve mescitlerdir. Günümüzde Yahudilerin ibadet yerleri, Süleyman mabedini temsil ettiğine inanılan sinagog veya havralardır. Hristiyanların ibadet yerlerine kilise denilir. Kilise, meclis veya cemaat anlamına gelmektedir.
– Hinduizm’de ibadet mabetlerin yanı sıra her yerde yapılabilir. Budizm’de ibadet yerleri “pagoda”dır. Pagodalarda Buda’nın heykelleri ve Budist azizlerinin hatıra eşyaları ve kutsal kitap bulunur. Taoist mabetleri için “kung”ve “kuan” gibi isimler kullanılır. Caynist, mabetlerinde heykeller bulunur. Bu heykeller önünde ilahiler söylenir, onlara meyve ve sebze sunulur, önlerine lamba ve tütsüler konulur.
– Konfüçyüsçülükte, mabetlere buhur ve şamdan yakmak, dua ve niyazda bulunmak amacıyla gidilir. En önemli mabet, Gök Mabet’tir. Sihlerin en önemli mabetleri Amritsar’daki Altın Tapınak’tır. Kutsal kitapları bu mabette muhafaza edilir. Bunun yanında gurdvvara denilen mahallî mabetleri de vardır.